Με τον μύθο της Αντιγόνης από την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, έκλεισε την πρόσφατη ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο ο Πρωθυπουργός, επιχειρώντας να πείσει τους εταίρους για το ηθικό δίκαιο των Ελλήνων έναντι των κανόνων της Ε.Ε και ειδικότερα της ευρωζώνης. Για μια ακόμα φορά το παράδειγμα της Αντιγόνης χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά και άστοχα, όπως συχνά συμβαίνει και σε καθημερινές συζητήσεις και αντιδικίες, ειδικά αυτή την τεταμένη περίοδο.
Πρόκειται για τη γνωστή διχογνωμία αν το ηθικό άγραφο δίκαιο είναι υπέρτερο του κοσμικού θεσπισμένου δικαίου και οφείλουμε να το υπερασπιζόμαστε σε αντίθεση και κατά παράβαση των νόμων. Όπως η Αντιγόνη που, παρά την απαγόρευση του βασιλιά Κρέοντα, θέλησε να θάψει τον αδελφό της Πολυνείκη, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων των ανθρώπων.
Η πράξη αντίστασης της Αντιγόνης θεωρείται συνήθως και αυτονοήτως ορθή και έτσι παρουσιάζεται και μεταδίδεται και στους μαθητές από τους συναδέλφους φιλολόγους στα σχολεία. Είναι όμως έτσι; Μάλλον όχι. Όταν αφαιρούμε ένα ιστορικό γεγονός ή μια ορισμένη άποψη από το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου συνέβη ή διατυπώθηκε, κατά κανόνα εξάγουμε στρεβλά ή στερούμενα νοήματος συμπεράσματα. Ενίοτε και επικίνδυνα.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την Αντιγόνη. Η στάση και οι πράξεις της εκτυλίσσονται και αναφέρονται σε μια πόλη – κράτος με πολίτευμα την απόλυτη μοναρχία. Η βούληση του βασιλιά Κρέοντα είναι νόμος. Και απέναντι σε ένα απολυταρχικό καθεστώς οι πράξεις αντίστασης ή ανατροπής δικαιώνονται ηθικά.
Σήμερα όμως η Ελλάδα και τα άλλα δυτικά και ευρωπαϊκά κράτη, παρά τις όποιες αδυναμίες, είναι οι πιο προωθημένες σύγχρονες δημοκρατίες του πλανήτη. Και σε μια δημοκρατία ένας άδικος νόμος αλλάζει με άλλο νόμο. Το περί δικαίου αίσθημα στις δημοκρατίες δεν αποκαθίσταται με αυτοδικία ή με μαζική βία, αλλά με την τήρηση και την αλλαγή των νόμων. Γι` αυτό καταδικάζουμε τη βία απ` όπου κι αν προέρχεται. Γι` αυτό οι δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες δεν είναι ζούγκλες. Αναγνωρίζουν και σέβονται τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα και βελτιώνονται διαρκώς ως προς αυτά.
Η Αντιγόνη μάλιστα, ως στάση απέναντι στον απολυταρχικό Κρέοντα, είναι ενσωματωμένη στο περίφημο άρθρο 114, σημερινό 120 του ελληνικού συντάγματος, που κατοχυρώνει νομικά και δικαιώνει ηθικά την αντίσταση σε όποιον επιχειρήσει να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα. Συνεπώς, η απολυτοποιημένη και εκτός ιστορικού πλαισίου επίκληση του παραδείγματος της Αντιγόνης, αντί για την υπεράσπιση της δημοκρατίας μπορεί να ενθαρρύνει την αμφισβήτησή της και να ενισχύει την αυθεραισία.
Έτσι κι αλλιώς ως λαός και εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να ξαναδούμε τα διδάγματα που εξάγουμε από την ιστορία μας. Αλλά και όσοι εύκολα, ιδίως από τον ΣΥΡΙΖΑ, αμφισβητούν την ποιότητα της δημοκρατίας στην χώρα μας και στην Ευρώπη προκρίνοντας την Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν, την Βενεζουέλα ή την Βολιβία, ας ρίξουν μια πιο προσεκτική ματιά τι συμβαίνει σ` αυτές τις χώρες. Εκεί, το παράδειγμα της Αντιγόνης μάλλον τους χρειάζεται περισσότερο. Εμείς χρειάζεται να σεβόμαστε τους θεσμούς και τους κανόνες της δικής μας δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής οικογένειας όπου με την θέλησή μας ενταχθήκαμε και κατά δημοκρατική πλειοψηφία θέλουμε να συνεχίσουμε να ανήκουμε και το ελπίζουμε.